10.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu tiến hành trên các người bệnh trưởng thành (từ 18 tuổi trở lên) được chẩn đoán rối loạn lo âu lan tỏa điều trị tại bệnh viện Tâm thần tỉnh Quảng Ngãi. Bệnh nhân nghiên cứu đủ các tiêu chí của tiêu chuẩn lựa chọn và không có tiêu chuẩn loại trừ.
10.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn
10.1.1.1. Nhóm sử dụng thuốc hóa dược kết hợp trị liệu tâm lý Nhận thức - Hành vi (30 đối tượng)
- Người bệnh từ 18 tuổi trở lên được chẩn đoán xác định rối loạn lo âu lan tỏa (300.2) theo tiêu chuẩn DSM-5.
- Tự nguyện tham gia vào nghiên cứu.
- Có thông tin đầy đủ (về hành chính, tiền sử, bệnh sử, khám lâm sàng, các thông số cận lâm sàng) cho đến khi kết thúc nghiên cứu).
- Tham gia đủ liệu trình điều trị thuốc hóa dược (thuốc chống trầm cảm nhóm SSRI) kéo dài 6 tháng kết họp trị liệu tâm lý Nhận thức - Hành vi, và tham gia đủ quá trình trị liệu tâm lý Nhận thức - Hành vi 12 phiên.
10.1.1.2. Nhóm chỉ sử dụng thuốc hóa dược (30 đối tượng)
- Người bệnh từ 18 tuổi trở lên được chẩn đoán xác định rối loạn, lo âu lan tỏa (300.2) theo tiêu chuẩn DSM-5.
- Tự nguyện tham gia vào nghiên cứu.
- Có thông tin đầy đủ (về hành chính, tiền sử, bệnh sử, khám lâm sàng, các thông số cận lâm sàng) cho đến khi kết thúc nghiên cứu.
- Tham gia đủ liệu trình điều trị thuốc hóa dược (thuốc chống trầm cảm nhóm (SSRI) kéo dài 6 tháng.
- Giữa 2 nhóm không có sự khác biệt về yếu tố giới, điều kiện kỉnh tế, mức độ lo âu, một số vấn đề tâm thần kèm theo (rối ỉoạn trầm cảm, lo âu khác, rối loạn hành vi, sử dụng chất gây nghiện).
10.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
- Người bệnh có bệnh lý thực thể ảnh hưởng đến hoạt động chức năng não, tổn thương thực thể não kèm theo.
- Người bệnh khiếm thính, khiếm thị, khuyết tật về ngôn ngữ, trí tuệ
- Người bệnh không biết đọc, không biết viết.
- Người bệnh đang ở giai đoạn loạn thần.
10.2. THỜI GIAN VẦ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
- Thời gian nghiên cứu: 11 tháng từ tháng 01/2021 đến tháng 11/2021.
- Thời gian can thiệp, đánh giá: 06 tháng từ tháng 03/2021 đến tháng 9/2021.
- Thòi gian viết báo cáo tổng kết: tháng 10/2021.
- Địa điểm thực hiện nghiên cứu: Bệnh viện Tâm thần tỉnh Quảng Ngãi.
10.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
10.3.1. Thiết kế nghiên cứu
- Khảo sát triệu chứng lâm sàng, nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang.
- Can thiệp lâm sàng, theo dõi điều trị trong thời gian 6 tháng, so sánh trước, trong và sau điều trị.
- Đánh giá hiệu quả điều trị của nhóm điều trị hóa dược kết họp trị liệu tâm lý Nhận thức - Hành vi so với nhóm chỉ điều trị hóa dược.
10.3.2. Cỡ mẫu
Cỡ mẫu thuận tiện, tiến hành tiếp nhận đối tượng nghiên cứu từ tháng 01 đến tháng 03/2021. Những người bệnh rối loạn lo âu lan tỏa đến khám chữa bệnh tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Quảng Ngãi được mời tham gia vào nghiên cứu. Tất cả những đối tượng thỏa mãn tiêu chuẩn lựa chọn được đưa vào nghiên cứu. Kết quả có 60 đối tượng tham gia vào nghiên cứu (bao gồm 30 đối tượng trong nhóm điều trị tâm lý Nhận thức - Hành vi kết hợp thuốc hóa dược và 30 đối tượng chỉ điều trị bằng thuốc hóa dược).
10.4. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu được tiến hành với mục đích đánh giá hiệu quả điều trị rối loạn lo âu lan tỏa bằng liệu pháp tâm lý Nhận thức - Hănh vi kết hợp thuốc hóa dược tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Quảng Ngãi.
Về trị liệu Nhận thức - Hành vi, một liệu trình kéo dài thông thường 5 đến đến 20 phiên, mỗi buổi kéo dài từ 30 đến 60 phút [108]. Trong các nghiên cứu can thiệp Nhận thức - Hành vi cho rối loạn trầm cảm và lo âu trung bình gồm 12 đến 16 phiên cách tuần hoặc cách mỗi 2 tuần.
Thực tế ở Việt Nam, việc can thiệp tâm lý lâm sàng mới được đẩy mạnh trong những năm gần đây, khả năng về nhân lực và các yêu tô khác còn hạn chê nên thực tê khung can thiệp trên được điều chỉnh linh hoạt. Tác giả Trân Nguyên Ngọc thực hiện nghiên cứu điều trị rối loạn lo âu lan tỏa tại Viện Sức khỏe tâm thân Quôc gia băng 20 buổi can thiệp liệu pháp thư giãn luyện tập trong thời gian 04 tuần [20]. Tác giả Trần Văn Mau thực hiện nghiên cứu điều trị bệnh nhân trầm cảm tại Bệnh viện Tầm thần Đà Nằng bằng 04 buổi can thiệp kích hoạt hành vi trong vòng 04 tuần [21].
Trong nghiên cứu này, nhóm điều trị rối loạn lo âu lan tỏa bằng liệu pháp tâm lý •Nhận thức - Hành vi kết hợp thuốc hóa dược kéo dài ừong 6 tháng, với số buổi điều trị tâm lý gồm 12 buổi (Nhóm 1).
Nhóm điều trị truyền thống chỉ bằng thuốc hóa dược kéo dài trong 6 tháng, nhóm thuốc được sử dụng để điều trị hóa dược là SSRI (Nhóm 2).
về điều trị hóa dược, rigười bệnh được bác sĩ chuyên khoa tâm thần khám và điều trị tại phòng khám khoa Khám bệnh - Hồi sức cấp cứu (đối với người bệnh ngoại trú) và tại khoa Tâm căn - Phục hồi chức năng - Tâm thần trẻ em (đối với người bệnh nội trú).
Phòng trị liệu tâm lý Nhận thức - Hành vi là phòng chuyên dụng yên tĩnh, sạch đẹp, có đủ ánh sáng, có cây xanh, có trang bị điều hòa, hệ thống âm thanh và hình ảnh tốt, đảm bảo an toàn, thân thiện và riêng tư.
Các buổi trị liệu tâm lý bao gồm 1 nhà trị liệu tâm lý và 1 người bệnh. Thông thường nhà trị liệu sẽ trị liệu cho người bệnh đến hết liệu trình để đảm bảo sự gắn kết mối quan hệ trị liệu cũng như giải quyết toàn diện các vấn đề.
Liệu trình can thiệp tâm lý gồm 12 buổi cách tuần, hoặc cách mỗi 2 tuần, thời lượng trị liệu 1 buổi kéo dài 60 phút.
Đánh giá hiệu quả điều trị rối loạn lo âu lan tỏa bằng liệu pháp tâm lỷ Nhận thức - Hành ví kết hợp thuốc hỏa dược tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Quảng Ngãi
Bước 1: từ số người bệnh khám chữa bệnh tại bệnh viện tâm thần tỉnh Quảng Ngãi, lựa chọn người bệnh chẩn đoán rối loạn lo âu lan tỏa phù họp tiêu chuẩn lựa chọn và tiêu chuẩn loại trừ.
Bước 2: mô tả đặc điểm lâm sàng rối loạn lo âu lan tỏa (tại thời điểm T0).
Người bệnh được thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa tâm thần và chuyên viên tâm lý. Các công cụ được sử dụng gồm DSM-5, thang đánh giá lo âu Zung, DASS-42
và bệnh án nghiên cứu.
Bước 3: chia đối tượng nghiên cứu vào 2 nhóm:
+ Nhóm 1: điều trị tâm lý Nhận thức - Hành vi kết hợp điều trị hóa dược (SSRI)
+ Nhóm 2: chỉ điều trị hóa dược (SSRI) như ừuyền thống.
Phân phối giữa 2 nhóm đảm bảo không có sự khác biệt về các yếu tố tuổi, giới, mức độ lo âu, số chủ đề lo âu, các rối loạn kèm theo và điều kiện kinh tế - xã hội.
Bước 4: theo dõi điều trị tại các thời điểm, đánh giá qua triệu chứng lâm sàng và điểm số thang đánh giá lo âu Zung, khảo sát các biểu hiện stress - trầm cảm đi kèm bằng thang đánh giá sừess, lo âu và ứầm cám của Lovibond phiên bản đầy đủ (DASS 42).
10.4.1. Đánh giá hiệu quả điều trị
Bác sĩ và nhà tâm lý theo dõi và đánh giá người bệnh vào mỗi lần điều trị và trị liệu
Đánh giá lần 1 trong khi can thiệp (TÍ): sau khi tiến hành điều trị và trị liệu được 2 tuần, người bệnh được đánh giá triệu chứng lâm sàng và thang đánh giá lo âu Zung, DASS-42, căn cứ bởi nhóm thuốc chống trầm cảm thường có hiệu quả sau 2 tuần điều trị. Kết quả được ghi chép vào bệnh án nghiên cứu.
Đánh giá lần 2 trong khi can thiệp (T2): sau khi tiến hành điều trị và trị liệu được 12 tuần, người bệnh được đánh giá triệu chứng lâm sàng và thang đánh giá lo âu Zung, DASS. Đây là thời điểm mà những người bệnh tuân thủ trị liệu tâm lý tốt đã đạt được 12 phiên trị liệu Nhận thức - Hành vi, bằng số buổi trung bình của một liệu trình can thiệp Nhận thức - Hành vi. Kết quả được ghi chép vào bệnh án nghiên cứu.
Đánh giá lần 3 trong khi can thiệp (T3): sau khi tiến hành điều trị và trị liệu được 24 tuần, người bệnh được đánh giá triệu chứng lâm sàng và thang đánh giá lo âu Zung, DASS. Đây là thời điểm mà điều trị hóa dược đã được 6 tháng, đạt thời gian khuyến cáo điều trị tối thiểu với rối loạn lo âu lan tỏa, đồng thời những người bệnh tuân thủ trị liệu tâm lý không tốt cũng sẽ đạt được 12 phiên trị liệu Nhận thức - Hành vi, bằng số buổi trung bình của một liệu trình can thiệp Nhận thức - Hành vi. Kết quả được ghi chép vào bệnh án nghiên cứu.
10.4.2. Mô tả đặc điểm lâm sàng rối loạn lo âu lan tỏa
Đối với các đối tượng tham gia vào nghiên cứu sẽ được đánh giá ban đầu (TO) bởi bác sĩ tâm thần và chuyên viên tâm lý. Nội dung đánh giá gồm triệu chứng lâm sàng theo DSM-5, thang đánh giá lo âu Zung, thang DASS và các thông tin về bệnh sử, tiền sử và các vấn đề khác kèm theo. Kết quả được ghi chép vào bệnh án nghiên cứu.
10.4.3. Điều trị tâm lý Nhận thức - Hành vi
10.4.3.1. Các nội dung chính của từng buổi can thiệp
Trong mỗi buổi trị liệu thường bao gồm các hoạt động chính sau:
• Kết nối
Nhà trị liệu và người bệnh tiến hành các câu chuyện xã giao như bàn luận về một vài sự kiện thời sự, chia sẻ về các nội dung quan tâm của người bệnh. Nội dung này nhằm mục đích tạo sự thân thiện, cởi mở cũng như giảm đi sự phòng vệ cho người bệnh.
• Đánh giá tâm trạng đầu buổi
Đánh giá tâm trạng bằng thang đo bách phân (từ 0 đến 100 điểm), với mức 0 tương ứng với rất kém, 100 tương ứng với hoàn tóàn thoải mái, thỏa mãn.
Đánh giá tâm trạng người bệnh bằng thang bách phân giữ vai trò làm minh chứng về sự cải thiện hoặc trầm trọng vấn đề của người bệnh trong suốt giai đoạn trị liệu.
• Kiểm tra bài tập
Việc giao bài tập giúp người bệnh rèn luyện, kiểm nghiệm các giả thuyết mới và có các niềm tin mới phù họp và tích cực hơn. Vì vậy việc thực hiện bài tập liên quan mật thiết đến sự cam kết, tích cực chuyển hóa của người bệnh. Ngoài ra, việc thực hiện bài tập có thể gặp một số thuận lọi và khó khăn. Vì vậy, nhà trị liệu và người bệnh cần xem xét kỹ để thảo luận các biện pháp giải quyết.
• Triển khai nội dung chính buổi trị liệu
Đây là thời gian để thực hiện các nội dung chính yếu của buổi trị liệu. Căn cứ vào kế hoạch can thiệp và diễn biến thực tế mà người bệnh và nhà trị liệu tiến hành triển khai các nội dung.
• Ra bài tập về nhà, lên kế hoạch các buổi tiếp theo
Việc ra bài tập về nhà tạo cơ hội cho người bệnh tăng cường trải nghiệm và chuyển hóa bản thân. Ngoài ra, việc hoàn thành bài tập còn có tác dụng củng cố tích cực giúp người bệnh nhận thấy giá trị của bản thân cũng như tiềm năng của mình. Việc thực hiện các bài tập về nhà đều đặn còn giúp tạo thành thói quen tốt cho người bệnh. Nội dung bài tập về nhà thường là ôn tập các kĩ thuật đã được thực hiện trong buổi trị liệu, hoặc có thể là những nội dung liên quan đến các vấn đề làm việc của buổi sắp tới. Việc đưa ra bài tập nên thỏa mãn 2 tiêu chí: đúng trọng tâm của nội dung trị liệu; dựa trên thế mạnh, sự yêu thích của người bệnh.
• Ôn tập các nội dung Cĩm buổi trị liệu, giải đáp, trao đổi, bỗ sung ý kiến
Vào giai đoạn này của buổi trị liệu, các nội dung đã được triển khai xong. Tuy nhiên việc lĩnh hội, tiếp nhận của người bệnh và cả của nhà trị liệu có thể có những điểm chưa thông suốt, thậm chí là nhầm lẫn. Việc ôn tập các nội dung chính của buổi trị liệu giúp cả hai bên nắm vững thêm nội dung của buổi trị liệu, đồng thời phát hiện và khắc phục các vấn đề phát sinh.
• Đánh giá sự thoải mải sau buổi trị liệu
Đánh giá sự thoải mái, thỏa mãn là việc làm cần thiết. Đánh giá vào cuối buổi, sẽ được đối chiếu với kết quả đánh giá lúc đầu buổi. Đây là một chỉ số phản ánh tính hiệu quả của buổi trị liệu, cũng như đo đếm mức độ chuyển hóa cảm xúc của người bệnh.......
